به گزارش نماینده به نقل از فارس، انسان پس از مرگ وارد عالمی به نام«عالم برزخ» می‌شود، امام صادق(ع) درباره عالم برزخ و شروع زندگی برزخی انسان می‌فرماید: قبر از هنگام مرگ آدمی است تا روزی که قیامت می‌شود.(نورالثقلین، ج ۳، ص ۵۵۴)

با این وجود برای بیشتر افراد سؤال است که شب اول قبر انسان از چه زمانی آغاز می‌شود و چه زمانی برای میت می‌توان نماز خواند؟ آیا مراد از قبر در بعضی روایات این گودال خاکی که بدن میت در آن جا می‌گیرد یا مراد باطن قبر، همان عالم برزخ است که قبر خاکی جایگاه و محل استقرار بدن جسمانی و عالم برزخ نیز جایگاه استقرار روح انسان است، برای رسیدن به پاسخ مطلوب با چند نفر از کارشناسان معارف گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌آید:

*فشار قبر بر روح وارد می‌شود/ راهکارهایی برای کاهش فشار قبر

حجت‌الاسلام علی نصیری رئیس مؤسسه معارف وحی و خرد با بیان اینکه پس از مرگ و مفارقت روح از بدن، شخص وارد عالم برزخ یا عالم قبر می‌شود، اظهار داشت: پس از گذار عالم برزخ، انسان وارد عرصه قیامت می‌شود که در آنجا مسأله حساب و کتاب، بهشت و جهنم حاکم است، مسأله قبر و قیامت در آموزه‌های دینی در بخشی از آیات قرآن کریم و بخشی دیگر در روایات انعکاس یافته است.

وی با تأکید بر اینکه بخش اعظمی از سرمایه روایی شیعه در طول تاریخ از میان رفته است یا افراد در زمینه قبر و عالم برزخ کمتر از ائمه پرسیده‌‌اند، افزود: به همین دلیل است که اطلاعات ما در رابطه با قبر و عالم برزخ خیلی زیاد و وسیع نیست، با این وجود علامه مجلسی در بحار‌الانوار بخشی را در احوالات برزخ و قیامت آورده است.

نصیری با بیان دیدگاه‌های مختلف علم درباره ماهیت فشار شب اول قبر گفت: برخی معتقد هستند که این فشار بر روح و جسم وارد می‌شود، این نظریه مشکلاتی دارد، از جمله اینکه در روایات داریم میان جسم و روح پس از مرگ فاصله می‌افتد و جسم رها می‌شود تا اینکه در روز قیامت دوباره شاهد الحاق روح و جسم هستیم.

وی با اشاره به اینکه مرگ برخی افراد به گونه‌ای اتفاق می‌افتد که چیزی از جسم آن‌ها باقی نمی‌ماند، ادامه داد: به طور مثال هندوها جنازه را می‌سوزانند و یا جسم به طور کامل نابود می‌شود، پس دیگر جسمی وجود ندارد، پس می‌توانیم نظریه بالا را قبول کنیم، می‌توان گفت فشار بر روح انسان وارد می‌شود.

رئیس مؤسسه معارف وحی و خرد با تأکید بر اینکه در عالم برزخ روح در قالب یک حس مثالی یا همان برزخی وجود دارد و فشار بر روح وارد می‌شود، خاطرنشان کرد: گاهی دیده می‌شود برخی از اجساد پس از گذشت روزها، ماه‌ها و سال‌ها همچنان سالم هستند، پس این فشار نمی‌تواند به جسم وارد شده باشد. به عبارت دیگر فشار را نمی‌توان فشار جسمی و روحی دانست، این یکی از اسرار عالم برزخ و نظامی است که به عالم دیگر حاکم است و ما حقیقت آن را نمی‌دانیم.

وی درباره اینکه آیا امکان رهایی از فشار قبر وجود دارد، افزود: بر اساس روایات خیلی افراد اندکی هستند که از این مسأله نجات پیدا کنند، بالاخره انسان‌های مؤمن و خوب هم یک مدت کوتاه فشار قبر دارند به طور مثال سعد‌بن معاذ که پیامبر کارهای تدفین وی را انجام داد و از یاران خاص حضرت بود، پیامبر(ص) فرمود: به علت بد خلقی با خانواده فشار قبر دارد.

حجت‌الاسلام نصیری در خصوص راهکارهایی برای کاهش فشار قبر گفت: اگر کسی بتواند چهار تا حج برود، یا میتی شب جمعه از دنیا برود، مداومت به تلاوت قرآن، غسل جمعه در ۴۰ روز و در نهایت مداومت به بعضی اعمال و عبادات و احسان به مردم سبب کاهش فشار قبر می‌شود.

*فشار قبر از چه زمانی آغاز می‌شود/ روح در عالم برزخ در قالب جسم مثالی است

حجت‌الاسلام حمید کریمی عضو هیأت علمی گروه معارف دانشگاه علم و صنعت درباره اینکه شب اول قبر از چه زمانی آغاز می‌شود، ابراز داشت: در این خصوص دو نظریه وجود دارد؛ برخی با علت نقل نماز‌ لیلة‌الدفن می‌گویند، همان شبی که میت در درون قبر قرار می‌گیرد و برای او نماز وحشت می‌خوانند و از خداوند متعال برای میت طلب مغفرت و رحمت می‌کنند. پیروان نظر دیگر قائل به این هستند که بلافاصله بعد از مرگ اولین شبی که بر میت می‌گذرد، شب اول قبر یعنی عالم برزخ است.

وی افزود: به هر حال فشار به روح انسان‌ها وارد می‌شود که این فشار در حقیقت فشار روحی و معنوی است نه جسمی! در حقیقت این روح است که خوشی، لذت و سختی را می‌کشد، شاهد این ادعا این است که وقتی فردی بیهوش است، اگر او را قلقلک دهید، واکنش نشان نمی‌دهد و نمی‌خندد، در حالی که تمام اجزا و سلول‌ها سر جای خودشان هستند.

حجت‌الاسلام کریمی اظهار داشت: هنگامی که روح از بدن خارج می‌شود در بعضی از روایات از لسان‌ ائمه نقل شده است که روح در عالم برزخ همانند همین جسم دنیایی اما مثالی (برزخی) قرار می‌گیرد. شبیه همان بدنی که در عالم خواب می‌بیند و جسمیت ندارد.

وی درباره اینکه کدام اعمال سبب کاهش فشار قبر می‌شود، ادامه داد: کسانی که تلقین برای آن‌ها بعد از خاکسپاری خوانده شود، کسانی که از ظهر پنج‌شنبه تا ظهر جمعه از دنیا بروند، کسانی که ۴۰ نفر مؤمن شهادت به خوبی و رضایت او دهند (منظور از مؤمن، شیعیان هستند که در مراسم تدفین میت حضور دارند و فاتحه می‌خوانند، لازم نیست حتماً سلمان و ابوذر باشد) کسانی که در رکوع نماز را کامل و تمام انجام می‌دهند، «خواندن سوره نساء» در هر جمعه، مداومت به خواندن سوره «زخرف»‌ و مداومت به نماز شب از عوامل کاهش فشار قبر است.

* نماز وحشت برای میت از نان شب واجب‌تر است

حجت‌الاسلام حسن رضایی‌مهر رئیس مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم درباره مراد از قبر گفت: برخی می‌گویند مراد از قبر، همان قبر خاکی است که میت را به خاک می‌سپارند، یا منظور از قبر همان ورود به عالم برزخ است و در روایات آمده است که قبر انسان یا گودالی از سفره‌های آتش یا باغی از باغات بهشتی است.

وی با تأکید بر اینکه روح در عالم برزخ در قالب جسم مثالی دیده می‌شود، افزود: منظور از فشار قبر همان عذاب‌های برزخی است که بر روح وارد می‌شود.

حجت‌الاسلام رضایی‌مهر در پایان درباره تأثیر نماز وحشت بیان داشت: نماز وحشت عامل آرام‌بخش برای میت و مصونیت او از عذاب‌های برزخی است که معمولاً در شب اول سپردن میت به قبر خوانده می‌شود، به عبارت دیگر نماز وحشت از نان شب هم برای میت واجب‌تر است.